به گزارش قدس آنلاین، به دنبال نابسامانی‌هایی که در حوزه تولید و عرضه خودرو وجود داشت، رئیس‌جمهور در اسفند ۱۴۰۰ دستورالعمل ۸ ماده ای را برای ساماندهی تولید و عرضه خودرو صادر کرد و پس از آن نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت بلافاصله اقداماتی را در راستای بهبود وضعیت تولید و عرضه خودرو آغاز کرد. 

از جمله اقدامات وزارت صمت، اجرای طرح عرضه خودرو از طریق یک سامانه متمرکز بود که بعدها با عنوان «سامانه یکپارچه عرضه خودرو» معرفی و شناخته شد. 

بر این اساس در مورخ ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ در نامه ای که به امضای عبدالله توکلی، سرپرست دفتر صنایع خودرو، رسیده بود ‌خطاب به مدیران‌ شرکت‌های خودروسازی کشور ذکر شد: «‌پیرو اجرای بند ۵ دستورات ابلاغی ریاست جمهوری (موضوع نامه شماره ۱۶۱۸۶۹ مورخ ۱۴۰۰.۱۲.۱۵) در خصوص نحوه عرضه خودرو به منظور ایجاد شفافیت و افزایش رضایتمندی مردم و همچنین دستور وزیر صنعت،‌ معدن و تجارت جهت ایجاد سامانه یکپارچه فروش خودرو (نامه شماره ۶۰.۴۷۲۹۶ مورخ ۱۴۰۱.۲.۱۲ ) ترتیبی اتخاذ شود تا  عرضه خودرو صرفا از طریق سامانه متمرکز که متعاقبا توسط وزارت صمت معرفی می شود انجام شود و هرگونه عرضه از طرق دیگر فورا متوقف شود».

* اشکالات شیوه عرضه خودرو از طریق خودروسازان/‌ عدم رضایت مردم از مدل عرضه خودرو به روش قرعه‌کشی

خودروهای تولید داخل قبل از سال ۱۴۰۱ توسط خودروسازان و از طریق قرعه‌کشی عرضه می‌شد به این ترتیب که خودروسازان در هر دوره عرضه، چند خودرو و ظرفیتشان را اعلام می‌کردند و برای آن تعداد محدود خودرو، میلیون ها متقاضی ثبت نام می‌کردند و در نهایت هم با انجام قرعه‌کشیِ نه‌چندان شفاف، برندگان مشخص می‌شدند و به تعداد محدودی از جمعیت متقاضی خودرو تعلق می‌گرفت. در مجموع این شیوه از نظر مردم اصلا رضایت بخش نبود تا اینکه براساس نامه مذکور وزارت صمت مقرر کرد تا عرضه خودرو از طریق یک سامانه متمرکز انجام شود.

فرآیند عرضه در شیوه قرعه‌کشی به این روش بود که در هر دوره عرضه از طریق سامانه، همه   خودروسازان ظرفیت تولید و عرضه خود را به وزارت صمت اعلام می کردند و از طرفی متقاضیان خرید خودروها نیز در سامانه مذکور ثبت نام می‌کردند و پس از طی فرآیندهای لازم، قرعه کشی انجام می شد و لذا به عده ای که در قرعه کشی برنده شده بودند خودرو می رسید و سایر افراد هم باید در انتظار دوره های بعدی ثبت نام می مانند. 

اما این شیوه هم چندان رضایت بخش نبود زیرا به هر حال در هر دوره خودروسازان با ظرفیت محدودی در طرح شرکت می کردند و در مقابل متقاضیان بسیاری در سامانه برای خودرو ثبت نام می‌کردند و در نهایت نیز اسامی چند هزار نفر در مقابل میلیون ها ثبت نام کنند به عنوان برنده اعلام می شد. 

اما در ادامه با بهبود وضعیت تولید خودرو،  وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت قول داد که تا پایان سال ۱۴۰۱ قرعه‌کشی خودرو حذف خواهد شد. 

* عرضه خودرو به شیوه نوبت دهی و آثار مثبت آن

به دنبال‌ وعده وزیر وقت صمت (فاطمی‌ امین) برای حذف قرعه‌کشی و پس از چند مرحله عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه به شیوه قرعه‌کشی، وزارت صمت عرضه خودرو در سامانه یکپارچه  را از شیوه قرعه‌کشی به شیوه نوبت‌دهی تغییر داد. 

براین اساس که در هر دوره عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه،‌ متقاضیان در فرصت مشخص در سامانه ثبت نام می‌کنند و پس از طی فرآیندهای لازم برای متقاضیان، نوبت‌دهی برای تحویل خودرو تعیین شود.  

در این شیوه که اولین دوره آن در اسفند ماه ۱۴۰۱ و دومین دوره آن نیز اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار شد، هیچ محدودیتی برای عرضه خودرو وجود نداشت یعنی به همه متقاضیان براساس نوبتی که خودروساز مشخص کرده بود خودرو تعلق گرفت، البته در نوبت دوم عرضه سامانه یکپارچه (اردیبهشت ۱۴۰۲)، ‌به تعدادی از متقاضیان که به گفته وزارت صمت حدود ۳ درصد هستند، خودرو تعلق نگرفت در این راستا مقرر شده است شهریور امسال سامانه برای این دسته از افراد باز شود، تا مجددا نسبت به انتخاب گزینه‌های موجود اقدام کنند و خودرو به آنها تعلق گیرد.

‌به هر حال با توجه به اینکه برخی خودروها تقاضای بیشتری داشتند نوبت تحویل تعدادی از خودروها به سال ۱۴۰۳ موکول شده است و یا در مواردی خودروسازان از متقاضیان خواستند که نوع خودروی خود را از خودروی پرتقاضا به خودروهایی که تقاضای کمتری دارد تغییر دهند. 

در مجموع این شیوه عرضه خودرو آثار مثبتی داشته به این ترتیب که خودرو به همه متقاضیانی که در سامانه ثبت نام کرده‌اند می رسد اما ممکن است برخی امسال و برخی سال آینده خودرو مورد نظرشان را تحویل بگیرند، از طرفی عرضه خودرو به این شیوه نیز بازار خودرو را تا حدود قابل توجهی متأثر ساخت و نه تنها افزایش قیمتی در این بازار مشاهده نمی شود بلکه در اغلب موارد روند قیمت خودروها کاهشی بوده است. 

حال براساس نظرسنجی که در «سامانه عرضه یکپارچه خودرو» توسط وزارت صمت صورت گرفته است، اغلب متقاضیان خرید خودرو از شیوه عرضه خودرو در سامانه رضایت دارند.

در نظر سنجی «سامانه عرضه یکپارچه خودرو» با طرح ۱۸ سوال از مشتریان خواسته شده است که به گزینه‌های «‌عرضه خودرو از طریق سامانه« عرضه از طریق قرعه‌کشی»، «عرضه خودرو در بورس» و همچنین گزینه «هیچکدام» رأی دهند، نتایج نشان می‌دهد درصد بالایی از متقاضیان از شیوه عرضه خودرو در سامانه یکپارچه نسبت به روش‌های دیگر عرضه، رضایت بیشتری دارند.

‌کنترل قیمت خودرو، موعد تحویل، شفافیت در علت‌های عدم احراز، شیوه‌های پشتیبانی و رفع مشکلات عدم احراز، شفافیت آمار و گزارشات عرضه خودرو، دسترسی مشتری واقعی به خودرو، توزیع عادلانه خودرو، تنوع در انتخاب خودرو، سرعت و کیفیت سامانه، یکپارچگی عرضه تا تحویل خودرو، سهولت در سفارش‌گذاری خودرو، سهولت در فرآیند ثبت نام، مدیریت سفارش، اطلاع‌رسانی عرضه و فروش خودرو، تنوع در انواع خودرو، کیفیت پاسخگویی جهت پشتیبانی، تضمین ملی جهت ثبت، برخی از ۱۸ سوالی بوده که در این نظرسنجی از مشتریان پرسیده شده است.

در مورد کنترل قیمت خودرو بر اساس جدول زیر ۱۴ هزار و ۴۸۴ نفر از شرکت کنندگان در نظرسنجی به سامانه یکپارچه رأی داده‌اند و هزار و ۵۱۴ نفر نیز بر این عقیده بوده اند که در شیوه قرعه‌کشی کنترل قیمت خودرو بهتر بوده است. 

همچنین ۶۱۶ نفر از شرکت کنندگان در این نظرسنجی بر این عقیده بوده اند که کنترل قیمت خودرو از طریق عرضه خودرو در بورس کالا بهتر بوده است و ۸ هزار و ۹۲۷ نظر نیز هیچکدام از این گزینه ها را در کنترل قیمت خودرو موثر ندانسته‌اند. 

در نظرسنجی مذکور در پاسخ به سوالی درخصوص موعد تحویل خودرو ۱۲ هزار و ۸۳۶ نفر از موعد تحویل خودرو در روش عرضه خودرو در سامانه یکپارچه رضایت خود را اعلام کرده‌اند. 

در خصوص موعد تحویل از طریق قرعه‌کشی فقط ۳ هزار و ۳۶۵ نفر رضایت خود را اعلام کرده‌اند و در شیوه عرضه خودرو در بورس کالا نیز ۹۷۸ نفر رضایت خود را از موعد تحویل اعلام کرده‌اند و ۸ هزار و ۳۶۲ نفر نیز هیچ رضایتی از روش‌های مذکور در خصوص موعد تحویل نداشته‌اند. 

‌یکی از سوالات مطرح شده در سامانه در خصوص شفافیت در علت‌های عدم احراز بوده است که در مورد این سوال ۱۴ هزار و ۵۵۲ نفر معتقد بوده‌اند که شفافیت در علت‌های عدم احراز از طریق عرضه خودرو در سامانه یکپارچه، کاملا مشخص است اما ۲ هزار و ۱۹۰ نفر نیز در شیوه قرعه کشی شفافیت در علت های عدم احراز را مناسبت تر دیده‌اند و ۷۶۲ نفر نیز بر این اعتقاد بوده اند در روش عرضه خودرو در بورس کالا شفافیت در علت های عدم احراز بهتر است. 

در این نظرسنجی یکی از سوالات مهم مطرح شده دسترسی مشتری واقعی به خودرو بوده است که در پاسخ به این سوال ۱۵ هزار و ۴۱۹ نفر به گزینه‌ عرضه خودرو در سامانه یکپارچه رای داده‌اند مبنی بر اینکه‌ در این شیوه از عرضه، دسترسی مشتری واقعی به خودرو بهتر انجام می‌شود. 

در روش عرضه خودرو در بورس کالا فقط ۷۷۳ نفر معتقدند بوده اند که دسترسی مشتری واقعی به خودرو بهتر است و هزار و ۶۶۷ نفر اعلام کرده اند که دسترسی مشتری واقعی به خودرو در روش قرعه کشی بهتر بوده است، همچنین ۷ هزار و ۶۶۷ نفر گزینه هیچکدام را انتخاب کرده اند و براین اساس اعلام کرده اند که در هیچکدام از روش ها دسترسی مشتری واقعی به خودرو اتفاق نمی افتد. 

 در مجموع براساس نظرسنجی از ۴۵۹‌ هزار و ۵۹۸ نفر، تعداد ۲۵۵ هزار نفر از عرضه خودرو در سامانه یکپارچه خودرو رضایت داشته‌اند، ۴۲ هزار و ۱۲۷ نظر شیوه عرضه خودرو از طریق قرعه‌کشی را مناسب دانسته‌اند، ۱۴۹ هزار و ۱۳۱ نفر هیچکدام از شیوه‌های عرضه خودر را مناسب ندانسته‌اند و ‌کمترین رضایت مربوط به شیوه عرضه خودرو در بورس کالا بوده است که در نظرسنجی انجام شده ۱۳ هزار و ۳۴۰ نفر به این شیوه ‌رای داده‌اند.